Mal Paylaşımı: Evlilik Birliği İçinde Edinilen Malların Bölünmesi

Evlilik sadece duygusal bir birliktelik değil, aynı zamanda hukuki sonuçları olan bir kurumdur. Evlilik süresince kazanılan malların, boşanma durumunda nasıl paylaşılacağı konusu, pek çok çiftin en çok merak ettiği ve bazen en çok tartıştığı konulardan biridir. Bu yazıda, mal paylaşımının ne olduğunu, hangi sistemlerin uygulandığını ve gerçek örneklerle konuyu daha anlaşılır hale getireceğiz.

Mal Paylaşımı

Mal Paylaşımı Nedir? Neden Önemlidir?

Mal paylaşımı, evliliğin sona ermesi (boşanma veya ölüm) durumunda, evlilik birliği içinde edinilen malların eşler arasında nasıl bölüneceğini belirleyen hukuki bir süreçtir.

Mal Paylaşımının Temel Amaçları

1. Ekonomik Adaleti Sağlamak

Evlilik süresince bir eş dışarıda çalışırken, diğer eş ev işleri ve çocuk bakımıyla ilgilenebilir. Mal paylaşımı sistemi, evi yöneten eşin de ekonomik katkısını tanır ve korur.

Gerçek Örnek: Ayşe ve Mehmet 15 yıllık evli. Mehmet doktor olarak çalışırken, Ayşe ev hanımı olarak iki çocuğun bakımını üstlenmiş. Boşanma kararı alındığında, Mehmet'in maaşıyla biriktirdiği 500.000 TL'lik birikim hesabı mal paylaşımına tabi olacak. Çünkü Ayşe de ev işleri ve çocuk bakımıyla bu birikimin yapılmasına dolaylı katkıda bulunmuştur.

2. Eşler Arasında Denge Kurmak

Ekonomik gücü daha zayıf olan eşin hakları korunur ve evlilik sonrası yaşamında maddi sıkıntı yaşamaması hedeflenir.

3. Evlilik İçi Katkıları Değerlendirmek

Her iki eşin de evlilik birliğine yaptığı katkılar - maddi veya manevi - göz önünde bulundurulur.

Mal Paylaşımının Temel İlkeleri

• Eşitlik İlkesi: Aksi kararlaştırılmadıkça, edinilmiş mallar eşit olarak paylaşılır.

• Hakkaniyete Uygunluk: Özel durumlarda mahkeme, adil bir paylaşım için oran değiştirebilir.

• Katkı Esası: Her eşin maddi ve manevi katkısı dikkate alınır.

Mal Paylaşımının Önemi

Türk Hukukunda Mal Rejimleri

Türk Medeni Kanunu, eşlerin evlilik içinde mallarını nasıl yöneteceklerini belirleyen üç farklı mal rejimi öngörmüştür.

1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi)

Bu, Türkiye'de otomatik olarak uygulanan mal rejimidir. Eşler evlenirken aksine bir sözleşme yapmadılarsa, bu sistem geçerli olur.

Nasıl Çalışır?

Kişisel Mallar: Her eşin kendine ait kalır

• Evlilikten önce sahip olunan mallar

• Miras veya bağış yoluyla edinilen mallar

• Kişisel eşyalar (kıyafetler, takılar, mesleki araçlar)

• Manevi tazminatlar

Edinilmiş Mallar: Boşanmada paylaşıma tabi olur

• Evlilik süresince çalışarak kazanılan gelirler

• Bu gelirlerle satın alınan her şey (ev, araba, yatırımlar)

• Mesleki veya ticari faaliyetlerden elde edilen kazançlar

• Emekli maaşı birikimi ve kıdem tazminatı

Gerçek Örnek: Zeynep ve Can evlenirken herhangi bir mal rejimi sözleşmesi yapmadılar. Zeynep evlenmeden önce dedesinden miras kalan bir daireye sahipti. Can ise evlilik sırasında işinden kazandığı parayla bir arsa aldı.

Boşandıklarında:

• Zeynep'in dededen kalan dairesi → Kişisel mal (paylaşılmaz)

• Can'ın aldığı arsa → Edinilmiş mal (paylaşılır)

• Arsa değeri 1.000.000 TL ise, Zeynep 500.000 TL alacak hak kazanır

2. Mal Ayrılığı Rejimi

Bu rejimde her eş, mallarının tam sahibi ve yöneticisidir. Boşanma durumunda mal paylaşımı olmaz.

Ne Zaman Tercih Edilir?

• Girişimci eşlerin iş risklerini birbirlerinden ayırmak istedikleri durumlarda

• İkinci evliliklerde, önceki çocukların haklarını korumak için

• Miras veya aile şirketlerini korumak amacıyla

Gerçek Örnek: Emre büyük bir inşaat şirketinin sahibi. Selin ile evlenirken, şirketin olası mali risklerinin Selin'i etkilememesi için mal ayrılığı sözleşmesi imzaladılar. 10 yıl sonra boşandıklarında, Emre'nin şirketi 20 milyon TL değerindeydi ama Selin bu varlık üzerinde hak talep edemedi.

Önemli Not: Mal ayrılığı rejimi, evlilik öncesi veya sırasında noter huzurunda yapılan bir sözleşme ile kabul edilmelidir.

3. Paylaşmalı Mal Ayrılığı (Karma Rejim)

Bu sistem, mal ayrılığı ile edinilmiş mallara katılma arasında bir dengedir. Nadiren tercih edilir.

Özellikleri

• Evlilik devam ederken mallar ayrıdır

• Boşanmada belirli mallar paylaşıma tabi olur

• Sözleşmede hangi malların paylaşılacağı önceden belirlenir

Gerçek Örnek: Doktor çift Aslı ve Kerem, her birinin kendi özel muayenehanesini koruması, ancak evlilik süresince birlikte yaptıkları yatırımların (örneğin birlikte aldıkları yazlık) paylaşılması için paylaşmalı mal ayrılığı tercih etti.

Evlilik Birliği İçinde Edinilen Malların Tespiti

Boşanma sürecinde en kritik aşamalardan biri, hangi malların edinilmiş mal sayılacağını ve bunların değerini belirlemektir.

Edinilmiş Mal Tespiti Nasıl Yapılır?

1. Belgeleme ve Kayıtlar

• Banka hesap dökümleri

• Tapu kayıtları ve malik bilgileri

• Araç tescil belgeleri

• İş sözleşmeleri ve maaş bordroları

• Yatırım hesapları ve hisse senetleri

• Şirket hisseleri ve ortaklık payları

2. Satın Alma Tarihleri

Bir malın edinilmiş mal olup olmadığını anlamak için satın alma tarihi kritiktir. Evlilik tarihinden sonra edinilmişse, genellikle edinilmiş maldır.

Gerçek Örnek: Deniz 2015 yılında babasından 200.000 TL miras aldı. 2016'da Burcu ile evlendi. 2018'de bu parayla bir daire satın aldı.

Karar: Paranın kaynağı miras olsa da, evlilik sırasında daire alınmış. Ancak Deniz, mirasın dönüşmüş hali olarak "kişisel mal" olduğunu ispat edebilirse, bu daire mal paylaşımı dışında kalabilir. Bu tür durumlar karmaşık olup, her olayın kendine özgü değerlendirilmesi gerekir.

3. Katkı Payları

Bir mal kısmen kişisel, kısmen edinilmiş mal kaynağıyla alınmışsa, oransal hesaplama yapılır.

Gerçek Örnek: Elif evlenmeden önce 300.000 TL birikime sahipti. Evlendikten sonra eşi Cem ile birlikte 500.000 TL daha ekleyerek 800.000 TL'ye bir ev aldılar.

Hesaplama:

• Elif'in kişisel katkısı: 300.000 TL

• Edinilmiş mal katkısı: 500.000 TL

• Boşanmada: Elif 300.000 TL'yi zaten alır (kişisel mal)

• Kalan 500.000 TL ikiye bölünür → Her biri 250.000 TL daha alır

• Sonuç: Elif 550.000 TL, Cem 250.000 TL hak kazanır

Edinilmiş Mal

Değerleme Nasıl Yapılır?

Malların değeri boşanma tarihindeki piyasa değeri üzerinden belirlenir.

Değerleme Yöntemleri:

• Gayrimenkuller: Emlakçı raporları, belediye rayiç bedeli, bilirkişi incelemesi

• Araçlar: Piyasa değeri, ekspertiz raporu

• İşletmeler: Bilanço, mali tablolar, aktif-pasif değerlendirmesi

• Banka Hesapları: Boşanma tarihi itibariyle bakiye

• Altın ve Mücevherler: Kuyumcu değerleme raporu

Gerçek Örnek: Murat ve Seda 2010 yılında 150.000 TL'ye bir daire almış. 2024'te boşanma kararı aldıklarında, aynı dairenin değeri 3.500.000 TL olmuş. Mal paylaşımında bu daire 3.500.000 TL üzerinden değerlendirilecek ve her biri 1.750.000 TL hak kazanacak.

Mal Paylaşımı Davası: Adım Adım Süreç

Boşanma davası kesinleştiğinde, mal paylaşımı davası açılabilir. Bu iki dava birlikte de görülebilir, ayrı da açılabilir.

Süreç

Davanın Açılması

Yetkili Mahkeme: Aile Mahkemesi

Dava Açma Süresi: Boşanma davasının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde mal paylaşımı davası açılmalıdır. Bu süre geçirilirse, hak kaybı olur.

Gerçek Örnek: Aylin ve Barış 5 Haziran 2023'te boşandılar. Aylin mal paylaşımı davası açmayı unuttu ve süreç 5 Haziran 2024'ü geçti. Artık Aylin mal paylaşımı talep edemez ve önemli miktarda mal kaybı yaşayabilir.

Gerekli Deliller

1. Mal Varlığının İspatı

• Tapu kayıtları

• Araç ruhsatları

• Banka hesap bilgileri

• Şirket ortaklık belgeleri

• Emeklilik fonu birikimi

2. Malın Edinilme Tarihi

• Satış sözleşmeleri

• Ödeme makbuzları

• Banka havalesi kayıtları

3. Katkının İspatı

• Gelir belgeleri

• İş sözleşmeleri

• Ev hanımı olduğunu gösteren beyanlar

Gerçek Örnek: Gizem ev hanımıydı ve çalışmıyordu. Eşi Onur'un avukat olarak kazandığı gelirle birlikte bir işyeri satın almışlar. Boşanma sürecinde Gizem, ev hanımı olarak çocuklara bakmak ve evi yönetmek suretiyle Onur'un rahat çalışabilmesini sağladığını ve dolayısıyla katkı yaptığını mahkemeye ifade etti. Mahkeme bu katkıyı kabul etti ve işyeri mal paylaşımına dahil edildi.

Mahkeme Süreci

1. Dava Dilekçesi: Davacı, hangi malların paylaşımını istediğini ve delillerini sunar.

2. Cevap Dilekçesi: Davalı, iddialara karşı savunmasını ve kendi delillerini sunar.

3. Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, malların değerini belirlemek için bilirkişi görevlendirir.

4. Tanık Dinleme: Gerekirse tanıklar dinlenir.

5. Karar: Mahkeme, malların hangi oranda paylaşılacağına karar verir.

Mahkeme Kararı ve Oran Değişikliği

Kural olarak, edinilmiş mallar yarı yarıya paylaşılır. Ancak mahkeme, bazı durumlarda bu oranı değiştirebilir:

Oran Değişiklik Sebepleri:

• Eşlerden birinin kusurlu olması

• Evlilik birliğine katkı oranları arasında büyük fark olması

• Bir eşin malları çarçur etmesi veya yok etmesi

• Çocukların ihtiyaçları

Gerçek Örnek: Ahmet evlilik süresince kumar oynayarak 400.000 TL'lik bir daireyi kaybetti. Eşi Fatma bu durumu mahkemeye ispat etti. Mahkeme, kalan malların paylaşımında Ahmet'in payını azalttı ve Fatma'ya %70, Ahmet'e %30 oranında pay verdi.

Mal Paylaşımında Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Detaylar

1. Kıdem Tazminatı ve Emeklilik Hakları

Kıdem tazminatı, evlilik süresince kazanılan kısmı ile edinilmiş maldır.

Gerçek Örnek: Leyla 2005'te işe başladı, 2010'da evlendi, 2023'te boşandı. 2024'te emekli olduğunda 500.000 TL kıdem tazminatı aldı.

Hesaplama:

• Toplam çalışma süresi: 19 yıl (2005-2024)

• Evlilik süresi: 13 yıl (2010-2023)

• Evlilik süresince kazanılan kısım: 500.000 × (13/19) = 342.105 TL

• Eşinin payı: 342.105 / 2 = 171.052 TL

2. Gizli Mallar ve Mal Kaçırma

Bazı eşler, boşanma öncesinde malları gizlemeye veya üçüncü kişilere devretmeye çalışır. Bu durumlar ciddi sonuçlar doğurur.

Gerçek Örnek: Serkan boşanma davası açıldıktan sonra, sahip olduğu arsayı kardeşine sembolik bedelle sattı. Eşi Pınar bunu fark edip mahkemeye başvurdu. Mahkeme, satışın mal kaçırmak için yapıldığını tespit etti ve arsayı mal paylaşımına dahil etti. Ayrıca Serkan'ın payı azaltıldı.

Korunma Yolları:

• Boşanma davası açılır açılmaz mallar üzerine tedbir konulmasını talep edin

• Banka hesap hareketlerini takip edin

• Şüpheli devir işlemlerini hemen mahkemeye bildirin

3. Borçlar Nasıl Paylaşılır?

Edinilmiş mallara katılma rejiminde, borçlar paylaşılmaz. Her eş kendi borcundan sorumludur.

İstisna: Evlilik birliğinin geçimi için alınan borçlar

Gerçek Örnek: Hakan ve Nilüfer evlilik süresince ortak bir ev almak için 300.000 TL kredi çektiler. Boşanma sırasında kredinin 200.000 TL'si kalmış. Bu borç, ortak ev için çekildiğinden, her ikisi de sorumludur. Evden gelen paylarından bu borç düşülecek.

Ancak Hakan'ın kişisel kredi kartı borcu olan 50.000 TL, mal paylaşımına etki etmez ve sadece Hakan sorumludur.

4. Ev Eşyası Paylaşımı

Günlük kullanım eşyaları da mal paylaşımına dahildir, ancak genellikle somut değer taşıyan eşyalar dikkate alınır.

Paylaşım Yöntemleri:

• Eşyalar anlaşarak bölüşülür

• Anlaşma olmazsa mahkeme listeler ve değer biçer

• Bir eş diğerine değer üzerinden ödeme yapabilir

Gerçek Örnek: Canan ve Erkan boşanırken, evdeki mobilya, televizyon, buzdolabı gibi eşyaları listeleyen bir bilirkişi raporu hazırlandı. Toplam değer 150.000 TL çıktı. Canan evde kalmak istediği için, eşyaların tamamını alıp Erkan'a 75.000 TL ödemeyi kabul etti.

5. Ticari İşletmeler

Evlilik süresince kurulan veya büyütülen şirketler, mal paylaşımının en karmaşık konularındandır.

Gerçek Örnek: Cem evlenmeden önce küçük bir restoran işletiyordu. Evlilik süresince eşi Tuğçe'nin da katkılarıyla işletme büyüdü ve zincir haline geldi. Evlendiğinde işletmenin değeri 500.000 TL, boşanma sırasında 5.000.000 TL.

Hesaplama:

• Evlilik sırasında oluşan değer artışı: 5.000.000 - 500.000 = 4.500.000 TL

• Bu artış edinilmiş maldır

• Tuğçe'nin payı: 4.500.000 / 2 = 2.250.000 TL

Mal Paylaşımında En Sık Yapılan Hatalar

1. Dava Açma Süresini Kaçırmak: 1 yıllık süre kesin ve uzatılamaz.

2. Belgeleri Saklamamak: Evlilik süresince alınan varlıkların belgelerini mutlaka saklayın.

3. Kişisel Mal İspatını Yapamamak: Evlilikten önce sahip olduğunuz malların belgelerini muhafaza edin.

4. Erken Feragat Etmek: Duygusal baskı altında haklarınızdan vazgeçmeyin, önce uzman görüşü alın.

5. Mal Rejimi Sözleşmesi Yapmadan Evlenmek: Özellikle varlıklı kişiler için önceden planlama şarttır.

Mal Paylaşımında Yapılan Hatalar

Sonuç ve Tavsiyeler

Mal paylaşımı, boşanma sürecinin en hassas ve teknik konularından biridir. İşte size son tavsiyeler:

Evlenmeden Önce:

• Mal varlığınızı değerlendirin

• Gerekiyorsa mal rejimi sözleşmesi yapın

• Kişisel mallarınızın belgelerini düzenleyin

Evlilik Süresince:

• Önemli belgeleri (tapu, araç belgesi, banka kayıtları) saklayın

• Büyük finansal kararları birlikte alın

• Eğer mal ayrılığı varsa, alışverişlerde kimin parasıyla alındığını belirtin

Boşanma Sürecinde:

• 1 yıllık süreyi kaçırmayın

• Mutlaka bir avukattan destek alın

• Malları gizlemeye çalışmayın, sonuçları ağır olabilir

• Mümkünse anlaşarak çözüm bulun, dava uzun ve yıpratıcıdır

Mal paylaşımı karmaşık görünse de, temel mantığı basittir: Evlilik bir ortaklıktır ve her iki tarafın da katkısı değerlidir. Hukuk sistemi, bu katkıları korumak ve adil bir paylaşım sağlamak için tasarlanmıştır. Haklarınızı bilmek ve gerektiğinde savunmak, hem ekonomik hem de psikolojik açıdan boşanma sürecini daha sağlıklı atlatmanıza yardımcı olacaktır.